CKV - Culturele Kunstzinnige Vorming (2024)

Wat is CKV vak?

CKV staat voor Culturele Kunstzinnige Vorming. Het vak is precies zo breed als de naam doet vermoeden. CKV laat jongeren kennis maken met alles wat te maken heeft met kunst en cultuur. Jongeren nemen actief deel aan kunstzinnige activiteiten tijdens het cultuuronderwijs en worden uitgedaagd om te reflecteren op kunst en cultuur. Dat laatste doen jongeren in het kunstdossier. Het kunstdossier is daarmee niet alleen verplicht, maar ook één van de belangrijkste onderdelen van het vak.

In het kunstdossier staan ontwikkeling en reflectie centraal. Leuk aan het kunstdossier nieuwe stijl is dat jongeren vrijheid hebben in hoe ze verslag uitbrengen van hun vorderingen. Een belangrijk onderdeel van het kunstdossier is het cultureel zelfportret voor CKV. In het cultureel zelfportret geven jongeren vorm aan hoe zij zich verhouden tot kunst en cultuur en brengen zij hun ontwikkeling in beeld. Uiteindelijk wordt het vak Culturele Kunstzinnige Vorming afgesloten met een schoolexamen. Meer informatie over hoe je het CKV vak in het voortgezet onderwijs vormgeeft, vind je bij het LKCA.

Maar, first things first, hieronder de meestgestelde vragen op een rijtje voor jou:

Hoe zit het met….

Hoe organiseer ik het vak CKV (Culturele Kunstzinnige Vorming)?

Het mag duidelijk zijn dat cultuuronderwijs vraagt om een actief onderwijsmodel. De enige manier waarop zij kunst en cultuur echt kunnen ervaren, is door zelf actief bezig te gaan met kunstdisciplines en culturele activiteiten ondernemen. Als toeschouwer én als maker.

Als middelbare school heb je natuurlijk niet alle culturele activiteiten en kunstdisciplines voor het cultuurprogramma zelf in huis. Daarom zijn samenwerkingen met externe partijen, zoals kunstenaars en onderwijsprofessionals, van essentieel belang voor cultuuronderwijs. Veel scholen organiseren bijvoorbeeld workshops voor kunstvorming. Deze workshops vullen het cultuurprogramma aan en bieden leerlingen de kans om diverse opdrachten voor CKV uit te voeren. Workshops zijn ook handig als je het cultureel zelfportret voor Culturele Kunstzinnige Vorming anders aan wilt pakken dan anders. Bijvoorbeeld door jongeren hun cultureel zelfportret te laten rappen, etsen of dansen. Naast een workshop is een professionele voorstelling op school ook een mooie invulling van het vak CKV. Kleinkunstig biedt meer dan 50 voorstellingen aan voor het VO.

Culturele Kunstzinnige Vorming: hoe kan ik samenwerkingen aangaan?

Natuurlijk is het mogelijk om op losse basis samen te werken met kunstprofessionals uit alle mogelijke disciplines. Tegelijkertijd zijn structurele samenwerkingen een manier om cultuuronderwijs een meer prominente plek te geven binnen school. Veel CultuurProfielScholen kiezen daar bijvoorbeeld voor. Dit zijn scholen waarbij kunstvorming helemaal verweven zit in hun DNA.

Bij Kleinkunstig hebben we sinds 2005 veel ervaring met het verzorgen van culturele activiteiten die aansluiten bij het onderwijsprogramma van Culturele Kunstzinnige Vorming op scholen. Jaarlijks organiseren we inmiddels cultuurprogramma’s voor zo’n 125.000 leerlingen in heel Nederland. Daarom zijn wij een veelgevraagde samenwerkingspartner voor scholen die álles uit het vak CKV willen halen wat erin zit.

Omdat het cultuuronderwijs non-stop in beweging is en iedere school ook nog eens anders is, kun je voor samenwerkingen het beste contact met Kleinkunstig opnemen. Wij gaan graag in gesprek over een samenwerking die precies aansluit bij de behoefte van jou en je leerlingen.

Wat zijn interessante culturele activiteiten voor het vak CKV?

Er is een scala aan culturele activiteiten voor school die goed passen binnen Culturele Kunstzinnige Vorming. Belangrijk is natuurlijk ook dat leerlingen er enthousiast over zijn! Natuurlijk kun je voor kunstvorming denken aan actieve workshops in alle verschillende kunstdisciplines. Denk bijvoorbeeld aan muziek, dans, beeldende kunst en theater. Denk echter ook aan digitale media en activiteiten die zich bevinden op het snijvlak van kunst en techniek.

Om het meeste uit de CKV-activiteiten te halen, is het aan te raden om regelmatig ruimte te maken voor dagprojecten. Dit geeft jongeren de tijd om volledig op te gaan in een activiteit en de verdieping op te zoeken. Ben je juist op zoek naar verbreding van jullie cultuurprogramma? Denk dan ook eens aan het organiseren van een cultuurdag. Tijdens zo’n dag vol culturele activiteiten komen allerlei verschillende kunstdisciplines voor CKV aan bod en ontdekken leerlingen al doende waar ze plezier in hebben.

Is fysiek bij elkaar komen even geen optie? Een van de dingen die we professionals in de kunsteducatie geleerd hebben, is het dat er ook dan voldoende activiteiten overblijven voor cultuuronderwijs. Wat dacht je bijvoorbeeld van een online theaterworkshop of een online museumbezoek? Zo heb je onder elke omstandigheid een boeiend cultuurprogramma voor het vak CKV.

Voor wie is het CKV vak verplicht?

Culturele Kunstzinnige Vorming is een verplicht onderdeel van cultuuronderwijs. Dit geldt voor alle leerlingen die in de bovenbouw van de middelbare school zitten. Hierbij is geen onderscheid tussen bovenbouwleerlingen die CKV havo volgen, of het vak CKV volgen op het vmbo of vwo. Alle bovenbouwers hebben immers baat bij een cultuurprogramma waarin ze kennismaken met kunst en cultuur! Natuurlijk ziet het vak CKV voor vmbo er in de praktijk wel anders uit dan Culturele Kunstzinnige Vorming voor havo en vwo. Verschillende leerrichtingen hebben immers verschillende focuspunten.

Voor de onderbouw is Culturele Kunstzinnige Vorming geen verplicht onderdeel van het cultuurprogramma. Toch bieden veel scholen hun leerlingen in de onderbouw ook kunstvorming aan zodat zij regelmatig in aanraking komen met kunst en cultuur. Dit wordt vaak ook wel ‘CKV junior’ genoemd. In het cultuurprogramma van de onderbouw staat enthousiasmeren centraal. Het is een vervolg op de kunstzinnige oriëntatie op de basisschool en een voorbereiding op de lessen Culturele Kunstzinnige Vorming in de bovenbouw.

Hoe betaal ik het cultuurprogramma voor het CKV vak?

De meeste CKV-docenten barsten van de creativiteit én van het enthousiasme voor cultuuronderwijs. Aan ideeën om invulling te geven aan het lesprogramma dus geen gebrek. De vraag die overblijft, is dan vaak: hoe ga ik al die prachtige plannen financieren zodat ik ze ook écht in de praktijk kan brengen? Hiervoor zijn gelukkig verschillende mogelijkheden.

De cultuurkaart van CJP is in het leven geroepen om middelbare scholen financieel te ondersteunen bij het organiseren van activiteiten op het gebied van kunstvorming. Je kunt kunst- en cultuuronderwijs klassikaal regelen, maar zowel leerlingen als docenten kunnen ook op individuele basis op pad met CJP. Ook Kleinkunstig is een CJP-acceptant. Dit betekent dat je ook bij ons terechtkunt met je CJP-budget.

Daarnaast heb je als middelbare school ook altijd de mogelijkheid om een subsidie aan te vragen bij het Fonds voor Cultuurparticipatie.

Culturele Kunstzinnige Vorming, is dat anders voor een CultuurProfielSchool?

Er gelden voor een CultuurProfielSchool natuurlijk precies dezelfde vereisten voor het vak CKV als voor iedere andere school. Het verschil is dat CultuurProfielScholen het zelf bovengemiddeld belangrijk vinden om kunsteducatie op school een prominente plek te geven binnen hun cultuurprogramma. Zij spannen zich dus extra in om hun jongeren binnen en buiten het vak CKV brede kunstvorming aan te bieden en zoeken hiervoor vaak structurele samenwerkingen op met externe professionele partijen als Kleinkunstig.

Wij steunen leraren en schoolleiders van deze scholen al sinds jaar en dag in hun overtuiging dat leerlingen binnen het cultuuronderwijs vinden wat zij nodig hebben om later een waardevolle en fijne plek te vinden in onze steeds veranderende samenleving. Hun missie om jongeren door middel van kunstonderwijs te stimuleren om zich te ontwikkelen tot nieuwsgierige, creatieve en kritische volwassenen, onderschrijven wij volledig. Die gemeenschappelijke grond is natuurlijk een fantastische basis voor een samenwerking waarin we elkaar doorlopend enthousiasmeren, scherp houden en nieuwe dingen leren.

Wat betekent CKV?

CKV staat voor Culturele en Kunstzinnige vorming, ook wel Cultureel Kunstzinnige Vorming genoemd. De betekenis van CKV voor kunstvorming is groot. Het werd ingevoerd in het schooljaar van 1999/2000. In eerste instantie was het cultuurprogramma van CKV er alleen in de bovenbouw van de havo en het vwo. Pas in 2003 werd het vak ook verplicht als onderdeel van het cultuuronderwijs aan vmbo leerlingen.

Vanaf het allereerste begin is CKV een begrip. De veelzijdige kennismaking met kunst en cultuur slaat niet alleen aan bij jongeren zélf, maar heeft ook kunstinstellingen uit het hele land in beweging gebracht. Enthousiast stellen zij programma’s en voorstellingen samen om aansluiting te vinden bij het vak. Zo brengt het vak CKV de wereld van de professionele kunst en jongeren dichter bij elkaar.

Kunstdisciplines van het CKV vak: welke zijn er?

Als je op een rij zet welke kunstdisciplines van Culturele Kunstzinnige Vorming er zijn, kom je zowel de ‘klassiekers’ als wat minder voor de hand liggende opties tegen. Natuurlijk denk je meteen aan beeldende kunst, literatuur en allerlei vormen van dans, muziek en theater. Maar ook circus is een kunstdiscipline wat super goed past binnen kunstvorming en het curriculum van het vak CKV. Daarnaast sluit het vaak aan bij de belevingswereld van leerlingen, net als de workshops digitale media. Leerlingen van nu zitten natuurlijk de hele dag op sociale platformen als TikTok en Instagram. Hoe leuk is het dan om samen te onderzoeken wat een filmpje viral laat gaan? Het is ontzettend leuk (en belangrijk!) om steeds te kijken hoe je het cultuurprogramma perfect aan laat sluiten bij de leefwereld van jongeren.

Cultureel Zelfportret, wat is dat?

Een cultureel zelfportret is een aansprekende manier om jongeren inzicht te geven in hun relatie tot kunst en cultuur. De vorm van het cultureel zelfportret staat niet vast. Je kunt het Cultureel Zelfportret niet alleen inzetten om te reflecteren op kunt. Je kunt van het portret zelf óók een kunstwerk maken. Met cultuuronderwijs kun je alle kanten op!

Het inzicht dat jongeren verkrijgen door het maken van een cultureel zelfportret voor het vak CKV (Culturele Kunstzinnige Vorming) is krachtig. Het maakt hun leerervaring overzichtelijker en tastbaar. Doordat jongeren in hun eigen werk weerspiegeld zien waar ze vandaan komen én waar ze naartoe willen, kunnen ze daarna makkelijker de regie pakken over hun eigen leerproces door zich te focussen op hun eigen ontwikkelpunten.

Cultureel zelfportret voor CKV: hoe kan ik dat op een vernieuwende wijze maken?

Het is goed mogelijk om een cultureel zelfportret te maken voor het CKV vak aan de hand van een digitaal portfolio of met een knutselmap. Maar dat hóéft niet! Door een andere creatieve vorm te kiezen voor het maken van het cultureel zelfportret, stimuleer je je leerlingen creatief te zijn! Want laten we eerlijk zijn: het is toch veel makkelijker om de verdieping op te zoeken als je ergens super enthousiast van wordt?

Bij Kleinkunstig bieden we verschillende workshops aan waarmee we leerlingen een andere kijk geven op hoe je een cultureel zelfportret kunt maken. Zo bieden we een workshop etsen aan, waarin de jongeren als echte Rembrandts in de dop etsend hun zelfportret maken. Aan de andere kant van het kunstspectrum hebben we een workshop rap, waarin we jongeren stimuleren om hun zelfportret in ritme en taal te vangen en tot uiting te brengen in een spetterende performance voor al hun klasgenoten. Al deze workshops (en meer) worden vaak gegeven voor Culturele Kunstzinnige Vorming en helpen bij de kunstvorming van de leerlingen.

Dimensies van Culturele Kunstzinnige Vorming, welke zijn er?

Binnen het nieuwe CKV zijn dimensies vastgesteld om ervoor te zorgen dat de jongeren binnen het vak leren hoe ze hokjesoverstijgend kunnen kijken naar kunst en cultuur. Kunstvorming in brede zin dus! De verschillende dimensies van CKV zijn:

• Feit en fictie
• Schoonheid en lelijkheid
• Autonoom en toegepast
• Ambachtelijk en industrieel
• Amusem*nt en engagement
• Digitaal en analoog
• Individueel en coöperatief
• Traditie en innovatie
• Herkenning en vervreemding
• Monodisciplinair, multidisciplinair, interdisciplinair
• Lokaal en globaal

Je kunt deze dimensies gebruiken om meer diepgang te geven aan kunstvorming. Dit doen wij bijvoorbeeld bij ons theaterproject ’t Podium op!. Bij dit project duiken de jongeren samen met theaterprofessionals in een bepaald thema en geven ze dit aan de hand van één van de dimensies vorm in zelfgeschreven scènes. Wie meer informatie wil over het verdiepen van het vak CKV kan terecht bij het Expertisecentrum Kunsttheorie.

Kan ik ook een CKV-dag organiseren?

Natuurlijk wil je doorlopend voldoende aandacht besteden aan het CKV vak in jullie cultuurprogramma. Zo stapelen kleine leerervaringen zich gedurende een langere tijd op in het cultuuronderwijs. Maar soms wil je ook gewoon even knallen! Dan kun je helemaal uitpakken met een complete CKV-dag vol met workshops en een mooie voorstelling.

Tijdens een CKV-dag is eigenlijk alles mogelijk. Je kunt denken aan een gezamenlijke ‘fysieke’ dag die helemaal op school plaatsvindt. Maar ook met online workshops is een heleboel mogelijk, zowel klassikaal als individueel uitgevoerd. Natuurlijk kun je ook denken aan culturele uitjes: samen op pad voor het vak CKV! Wat de beste keuze is, hangt maar net af van de situatie en de behoefte van jouw klas. Kom je er zelf niet uit? Dan denken wij maar wat graag met je mee.

Hoe beoordeel ik het vak CKV?

Veel docenten vinden het moeilijk om CKV goed te beoordelen. De ene leerling uit zich nou eenmaal wat makkelijker in kunst dan de ander. En als het doel uiteindelijk is om de jongeren een brede kennismaking met kunst en cultuur te geven én te laten reflecteren op hun eigen ontwikkeling: hoe hang je daar dan een passend cijfer aan? Een cijfer dat recht doet aan de inspanningen, maar ook het resultaat niet volledig uit het oog verliest.

Gelukkig heeft Stichting Leerplan Ontwikkelingen handreikingen opgesteld om docenten daarbij te ondersteunen. Kijk bij de SLO vmbo en de SLO havo en vwo voor handige handvatten voor de beoordeling van het CKV cultuurprogramma.

Hoe houd je een kunstdossier bij voor Culturele Kunstzinnige Vorming?

In een Kunstdossier voor het vak CKV houden de jongeren alles bij wat ze voor het vak doen. Het hierboven uitgebreid toegelichte cultureel zelfportret is daarvan een essentieel (en super leuk!) onderdeel. Als het goed is weerspiegelt het kunstdossier door de tijd heen alle kerndoelen van het vak CKV en alle activiteiten van het cultuurprogramma. Net als bij een cultureel zelfportret voor Culturele Kunstzinnige Vorming hoef je je ook bij het kunstdossier niet te houden aan bijvoorbeeld een vraag-en-antwoord-format. Cultuuronderwijs kan een stuk creatiever!

Bij Kleinkunstig stimuleren we jongeren om op een frisse manier te kijken naar verslaglegging en hiervoor andere kunstdisciplines die zij kennen vanuit Culturele Kunstzinnige Vorming te gebruiken. We willen ze uitdagen om diverse presentatievaardigheden in te zetten om daarmee hun dossier naar hun hand te zetten. Zo hebben we een workshop handlettering waarin jongeren met de allermooiste letters vormgeven aan hun kunstdossier. Maar ook in onze workshop vloggen hebben we al met veel jongeren aan hun kunstdossier gewerkt. Als volleerde Youtubers maken zij de tofste online video’s die ze daarna vol trots kunnen uploaden in hun kunstdossier.

Kunnen CKV Activiteiten ook bijdrage aan andere onderwijsdoelen?

Culturele en Kunstzinnige Vorming (CKV) workshops op het voortgezet onderwijs zijn niet alleen bedoeld voor kunstvorming. Workshops zijn ook een waardevol instrument voor het bevorderen van actief burgerschap. Door cultuuronderwijs te combineren met thema’s als democratie, diversiteit en sociale verantwoordelijkheid, helpen kunstworkshops leerlingen om een bredere kijk op de wereld te krijgen. Ze leren om meningen te vormen, waarden te begrijpen en actief deel te nemen aan de samenleving. Hierdoor leveren CKV workshops een bijdrage aan de totale persoonlijkheidsontwikkeling van de leerlingen.

CKV op de havo

CKV op de havo is een belangrijk vak. Binnen het vak CKV krijgen leerlingen de kans om hun culturele horizon te verbreden. Het doel van CKV havo is om leerlingen bewust te maken van kunst en cultuur en hen te stimuleren om zelf creatief aan de slag te gaan. Door het bezoeken van culturele evenementen, zoals theater, musea en concerten, ontwikkelen ze een brede waardering voor kunst. Culturele en Kunstzinnige Vorming biedt havo leerlingen daarom een gevarieerd cultuurprogramma. Voor inspiratie voor CKV workshops voor de havo kun je hier meer lezen: workshops havo CKV.

In workshops worden ze uitgedaagd om zelf artistiek bezig te zijn. Dit kan bijvoorbeeld door het maken van kunstwerken of het opzetten van een cultureel project. CKV op de havo draagt zo bij aan de culturele vorming van leerlingen. Hierdoor ontdekken ze dat ze een waardevolle bijdrage kunnen leveren aan de samenleving en ontwikkelen ze hun persoonlijke expressie.